De Routekaart Waterstof: een kaart in beweging - drie belangrijke inzichten
Nederland wil een belangrijke rol spelen in de mondiale waterstofmarkt. De in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat opgestelde Routekaart Waterstof beschrijft hoe een brede groep stakeholders dit wil realiseren. Dit met als kanttekening dat het document bij de publicatie in november 2022 meteen al verouderd is als gevolg van de snelle ontwikkelingen op waterstofgebied. Dit prikkelde ons om onderzoek te doen naar de relevante ontwikkelingen na het publicatiemoment. Ons onderzoek bestond onder meer uit een rondetafelgesprek met belangrijke spelers uit de wetenschap en industrie, dat drie inzichten opleverde.
1. Opschalen van de elektrolysecapaciteit: essentieel, maar niet eenvoudig
De Routekaart dringt erop aan dat de overheid het ambitieniveau voor de elektrolysecapaciteit in 2030 verhoogt: van 3-4 GW naar 6-8 GW. In een recent debat met de minister voor Klimaat en Energie steunden verschillende Kamerleden dit standpunt. Minister Jetten benadrukt dat de opschaling van de elektrolysecapaciteit gelijke tred moet houden met de ontwikkeling van wind- en zonneparken om de huidige doelstellingen te halen. Deze uitspraak onderstreept de focus van de Nederlandse overheid op groene waterstof. Naast de beschikbaarheid van elektronen zijn er op de weg naar opschaling meer hindernissen zoals de duur van vergunningsprocedures, de behoefte aan een stabiele waterstofmarkt, onvoldoende productiecapaciteit voor elektrolyseonderdelen en het adresseren van gezondheids- en veiligheidsrisico's.
2. Marktregulering: laat perfectie niet de vijand van het goede zijn
De Routekaart stelt dat opschaling van hernieuwbare en koolstofarme waterstofproductie vraagt om volwassenwording van productietechnologieën, goede marktwerking en beschikbaarheid van - het liefst groene - energiebronnen. Op EU-niveau wordt overwogen om de marktregulering vorm te geven door herziening van de Gasrichtlijn en de Gasverordening. Op die manier zouden traditionele gasmarktbeginselen van toepassing zijn zoals toegang voor derden en splitsing van transmissie- en distributiesysteembeheerders. Dit levert de nodige uitdagingen op aangezien de gasmarkt een volledig ontwikkelde markt is, terwijl de waterstofmarkt nog volop in ontwikkeling is. Verschillende marktpartijen vinden dit voorstel te rigide, omdat het weinig flexibiliteit biedt om in te spelen op nieuwe technologische en marktontwikkelingen. Er is een overgangsperiode nodig om de waterstofmarkt de kans te geven zich te ontplooien. Sommige deskundigen vrezen dat het van meet af aan invoeren van '2050-proof' regelgeving de gezonde ontwikkeling van een stabiele en betrouwbare groene waterstofmarkt verhindert. Wellicht is perfectie in dit geval de vijand van het goede.
3. Het potentieel van waterstof ontsluiten: de obstakels van import overwinnen
Nederland kan op eigen grondgebied onvoldoende groene stroom opwekken om aan de binnenlandse vraag naar groene waterstof te voldoen. Daarom lijkt de import van groene waterstofdragers uit landen met meer wind- en zonne-uren onvermijdelijk. Volgens de Routekaart zijn nog geen concrete importdoelen bepaald. Naast concrete randvoorwaarden voor in- en doorvoer is ook een goed werkend en betrouwbaar certificeringssysteem vereist.
Er zijn nog obstakels, maar de eerste noodzakelijk stappen zijn genomen. De EU-wetgeving bepaalt dat in de EU ingevoerde waterstof als groen kan worden aangemerkt mits deze aan bepaalde duurzaamheidscriteria voldoet. Hierin zorgt de langverwachte publicatie van de herziene richtlijn hernieuwbare energie (RED II) en de bijbehorende delegated acts voor de broodnodige duidelijkheid over de bij waterstofproductie gebruikte hernieuwbare elektriciteit en de methode voor de beoordeling van broeikasgasemissiereducties. In de gedelegeerde handeling over hernieuwbare elektriciteit wordt herhaald dat groene waterstof (voor de vervoerssector) zowel binnen als buiten het EU-grondgebied geproduceerd mag worden.
Wat betreft de realisatie van een functionerend en betrouwbaar certificeringssysteem is de RFNCO-certificeringspilot voor binnenlandse productie succesvol gebleken. Certificering van groene waterstof is nu mogelijk in de vorm van Garanties van Oorsprong (GO's). Het certificeringssysteem ziet nog niet toe op import. Het beoordeelt de 'well-to-gate'-cyclus: de oorsprong van de waterstof en de broeikasgasintensiteit met inbegrip van upstream-emissies tot de productielocatie. De 'gate-to-wheel'-aspecten zoals het vervoer van de productielocatie naar het distributiepunt en de distributie blijven buiten beschouwing. Ook hiervan is certificering noodzakelijk om waterstof te laten meetellen voor de doelstellingen voor hernieuwbaar vervoer in het kader van RED II. Bovendien berust RED II op een massabalanssysteem dat het mogelijk maakt waterstof te mengen met grondstoffen met verschillende duurzaamheids- en broeikasgasemissiereducerende kenmerken. De uitdaging is dus het zorgen voor compatibiliteit tussen de certificering van de garantie van oorsprong en de certificering van de massabalans, zodat volledige 'well-to-wheel'-certificering mogelijk wordt.
Waterstofgerelateerde zaken bespreken?
Ons multidisciplinaire waterstofteam helpt u graag bij uitdagingen en kansen op dit gebied. Of het nu gaat om gereguleerd transport en import van waterstofdragers, de 'engineer, build and operate’-fase van nieuwe infrastructuur en opslagcapaciteit, of het afsluiten van contracten. Wilt u van gedachten wisselen over waterstofgerelateerde zaken? Neem vooral contact op met Gaike Dalenoord, Iris Kieft of Shirley Justice.
