Digital Markets Act bijna rond: wat zijn de belangrijkste wijzigingen en zorgen?
Afgelopen maandag 16 mei is ten aanzien van de Digital Markets Act ("DMA"), een langverwachte Europese verordening die ziet op de regulering van digitale platforms, de voorlaatste stap in het wetgevingsproces genomen. De commissie interne markt van het Europees Parlement heeft bijna unaniem het voorlopig akkoord gesteund dat eind maart 2022 met de EU-regeringen over de DMA werd bereikt. Het voorstel zal naar verwachting in juli aan een laatste plenaire stemming in het Parlement worden onderworpen voordat het formeel door de Europese Raad wordt aangenomen, wat betekent dat de DMA nu echt bijna rond is.
"Er is een aardbeving in aantocht voor big tech", zo kopte Het Financieele Dagblad onlangs over de DMA, Sinds het voorstel van de Europese Commissie omtrent deze wetgeving, nu ongeveer anderhalf jaar geleden, heeft de maatschappelijke discussie niet stilgelegen en lijkt elke belanghebbende partij vermengd te zijn geraakt in het debat over valkuilen, voordelen en verwachtingen van de DMA. Toch hebben de Raad en het Parlement recentelijk na intensieve onderhandelingen dus overeenstemming weten te bereiken over de inhoud van de verordening. Wellicht kan nu dan ook de balans opgemaakt worden: welke platformen zullen als poortwachter aangemerkt worden, aan welke regels moeten zij zich gaan houden, en welke consequenties zullen verbonden worden aan eventuele overtredingen? En misschien wel de meest belangrijke vraag: wat staat er nu te gebeuren?
De belangrijkste wijzigingen
De verschillende Europese instellingen waren er al een tijd over uit: de bestaande mogelijkheden om het marktgedrag van de grootste technologiebedrijven te reguleren zijn niet langer voldoende. De toezichtregeling moet uitgebreid worden en de Europese Unie moet preventief kunnen ingrijpen, vooral in het geval van digitale platformen die zo groot zijn dat zij als poortwachter tot de rest van de markt fungeren. De Commissie had al ingrijpende maatregelen voor ogen (zie over het originele voorstel onze eerdere blog). Gedurende de behandeling in het Parlement en de onderhandelingen met de Raad zijn echter onder andere nog de volgende belangrijke veranderingen tot stand gekomen:
- Reikwijdte: Terwijl online marktplaatsen, app stores, zoekmachines, sociale netwerken, besturingssystemen, clouddiensten en bepaalde communicatiediensten en advertentiediensten die daaraan verbonden zijn volgens het voorstel van de Commissie al onder de reikwijdte van de DMA vielen als zogenoemde kernplatformdienst, geldt dit nu ook voor internetbrowsers en virtuele assistenten. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan Alexa van Amazon, Safari van Apple en Chrome van Google – belangrijke platformdiensten die onmisbaar zijn wanneer men toegang wil verkrijgen tot grote digitale markten.
- Drempelwaarden: De Commissie had reeds drie cumulatieve vereisten gesteld om als poortwachter aangemerkt te worden. Bij een van die criteria, het hebben van een aanzienlijke impact op de interne markt, is de bijbehorende drempelwaarde waarbij dit wordt geacht het geval te zijn verhoogd. De minimumgrens is nu een jaarlijkse groepsomzet in de EER van EUR 7,5 miljard, bekeken in de drie voorgaande boekjaren, of een gemiddelde marktwaarde/beurswaardering in het meest recente boekjaar van minstens EUR 75 miljard. Eerder ging het om bedragen van EUR 6,5 miljard respectievelijk EUR 65 miljard. De platformdienst moet voor dit criterium ook in minstens drie EU-lidstaten worden aangeboden, maar dat stond reeds in het originele voorstel.
- Interoperabiliteit: De Europese instellingen werden het er daarnaast over eens dat de grootste berichtendiensten zoals Whatsapp, Facebook Messenger en iMessage voortaan ook het samenwerken met kleinere berichtendiensten zullen moeten toestaan – een verplichting die in het voorstel van de Commissie nog niet was opgenomen.
- Sancties: Ten slotte is toegevoegd dat de Commissie bij een herhaaldelijke overtreding van de DMA een boete van tot wel 20% van de totale wereldwijde groepsomzet kan opleggen. In het voorstel van de Commissie werd dit onderscheid niet gemaakt en waren alle boetes gemaximeerd op 10% (tenzij de overtreding toegang- of informatieverstrekking betrof, dan is het maximum 1%). Bij systematische niet-naleving van de DMA is zelfs een tijdelijk fusie- en overnameverbod mogelijk.
De belangrijkste zorgen
Deze veranderingen geven allen de afweging weer die door de Europese wetgever gemaakt moest worden tussen enerzijds het goed kunnen uitoefenen van toezicht op bedrijven die de potentie hebben om door hun poortwachtersfunctie de concurrentie te kunnen beteugelen en anderzijds de eventuele negatieve economische effecten die dergelijke wetgeving kan hebben. Zo zijn er niet alleen zorgen over het waarborgen van de privacy van gebruikers en de mogelijkheid tot bescherming van gegevens, maar ook over het feit dat grote bedrijven gedwongen zullen worden om meer informatie vrij te gaan geven. Deze informatie kan vervolgens wellicht in hun nadeel gebruikt worden, wat de economische groei van die partijen kan drukken.
Daarnaast stellen critici dat de DMA een temperend effect zal hebben op innovatie en is niet iedereen overtuigd van het feit dat de verordening zoals die nu is opgesteld rekening houdt met het feit dat de hedendaagse techniek geen oneindige mogelijkheden biedt. Vooral de bepalingen omtrent de berichtendiensten vormt hierbij een probleem. Hoe dienen platforms bijvoorbeeld om te gaan met groepsgesprekken, en is het überhaupt mogelijk om het doorsturen van media te integreren? Hier komt bovenop de onzekerheid die nog altijd bestaat omtrent de precieze tekst van de DMA. Bovendien is nog niet bekend op welke wijze de naleving van de bepalingen uiteindelijk door de Commissie en de nationale mededingingsautoriteiten gecontroleerd zal worden.
Perfect is de verordening wellicht dus (nog) niet. We kunnen in ieder geval stellen dat de precieze uitwerking ervan pas duidelijk zal worden op het moment dat de Commissie uitvoering gaat geven aan deze ambitieuze wetgeving: het aanwijzen van poortwachters, het vervolgens controleren en handhaven van de wet, het instrueren van nationale mededingingsautoriteiten en – ongetwijfeld – het voeren van vele procedures.
Wat nu?
Maar wanneer kunnen we deze duidelijkheid verwachten? Als gezegd zal het voorstel naar verwachting in juli in het Parlement in finale plenaire stemming worden gebracht voordat het formeel door de Raad wordt aangenomen en in het Publicatieblad van de EU wordt gepubliceerd. De DMA treedt twintig dagen na publicatie in werking. De schatting van de Commissie is dat dit plaats zal vinden in oktober 2022, waarna de regels vervolgens zes maanden later van toepassing zullen zijn en de Commissie de eerste platformen als poortwachters kan gaan aanmerken. Platformen die aan de drempels voldoen moeten de Commissie binnen drie maanden in kennis stellen en van informatie voorzien. Eenmaal aangemerkt als poortwachter krijgen platformen zes maanden de tijd om ervoor te zorgen dat zij aan de verbodsbepalingen en verplichtingen voldoen. Gelet op deze gehele procedure is de schatting dat platformen die als poortwachters aangemerkt worden vanaf begin 2024 zullen moeten voldoen aan de regels uit de DMA. Zij hebben overigens nog wel de mogelijkheid om tegen deze kwalificatie in beroep te gaan bij de Europese rechter. Een aardbeving is dus inderdaad in aantocht, maar het duurt nog even voordat we de daadwerkelijke schokken voelen. Voor big tech is het echter hoog tijd om ervoor te zorgen dat hun bedrijfsvoering 'DMA proof' is.
Met dank aan Carmen te Riele voor haar bijdrage aan deze blog.
