Kan dat ook betekenen dat het verschoningsrecht moet wijken als advocaten en notarissen mogelijk zijn misbruikt bij het plegen van strafbare feiten? Over die vraag deed de Rechtbank Gelderland onlangs een uitspraak.

Het verschoningsrecht geeft personen die in hun dagelijks beroep verplicht zijn tot geheimhouding een beschermde positie. Het houdt in dat (bijvoorbeeld) medici en geestelijken informatie die zij in de uitoefening van hun vak hebben gekregen van of over patiënten geheim kunnen houden en niet hoeven delen. Ook voor advocaten en notarissen geldt een geheimhoudingsplicht voor alle informatie die zij hebben. Het verschoningsrecht geldt net zo goed ten opzichte van politie en justitie: zij mogen informatie die onder de geheimhouding van de advocaat of notaris valt niet zomaar inzien of gebruiken, net zomin als dat zij advocaten en notarissen kunnen dwingen om die informatie te verstrekken. Zo zorgt het verschoningsrecht ervoor dat geheime informatie ook echt geheim blijft.

Uitzonderingen zijn mogelijk. Zo kan onder zeer uitzonderlijke omstandigheden het belang om in een strafzaak de waarheid te achterhalen, van groter belang zijn dan geheimhouding. Wanneer en of van zulke zeer uitzonderlijke omstandigheden sprake is, moet van geval tot geval worden bekeken. Het feit dat een advocaat of notaris zelf verdachte is van een strafbaar feit, is in elk geval niet voldoende, zo heeft de Hoge Raad al vaker geoordeeld. Van zeer uitzonderlijke omstandigheden kan wel sprake zijn als een advocaat of notaris wordt verdacht van een ernstig strafbaar feit, bijvoorbeeld het vormen van een crimineel samenwerkingsverband met zijn cliënten.

Ook in het geval waarover de Rechtbank Gelderland onlangs oordeelde, ging het om een advocaat die niet wilde dat politie en justitie documenten te zien kregen die volgens hem onder zijn verschoningsrecht vielen. De cliënt van deze advocaat werd verdacht van illegaal internetgokken en het op grote schaal witwassen van de opbrengsten. De cliënt en zijn medeverdachten hadden diverse bedrijven opgezet, investeerden criminele opbrengsten in vastgoed en schakelden daarbij adviseurs in, waaronder advocaten. Eén van die advocaten was ook verdachte in de strafzaak. De klagende advocaat niet.

De rechtbank oordeelde dat sprake was van zeer uitzonderlijke omstandigheden, onder meer omdat de verdachten diverse deskundigen, waaronder notarissen en advocaten, hadden ingeschakeld voor verschillende witwasstructuren met als gevolg een 'zeer onwenselijke vervaging van de grens tussen boven- en onderwereld', aldus de uitspraak. Kennelijk vond de rechtbank het niet alleen aannemelijk dat de ingeschakelde adviseurs - waaronder de klagende advocaat - door hun cliënten misbruikt konden zijn om wit te wassen; het was waarschijnlijk zelfs een doorslaggevend argument om de doorbreking van het verschoningsrecht te rechtvaardigen.

Die invalshoek is nieuw en kan grote gevolgen hebben voor de praktijk. Het kan ertoe leiden dat politie en justitie meer en meer gebruik willen maken van informatie die onder het verschoningsrecht van de advocaat of notaris valt met de claim dat 'zij misbruikt zouden zijn door hun cliënten'. Uiteraard is misbruik van advocaten en notarissen door criminelen inderdaad niet gewenst, maar waar ligt de grens? En hoe moet die worden getrokken? Het laatste woord over het verschoningsrecht zal nog niet zijn gezegd. Alle reden om dit goed in de gaten te blijven houden. Heeft u vragen over het verschoningsrecht of de geheimhoudingsplicht, neemt u dan gerust contact met ons op.