Vaak zijn algemene omzeilingsverboden opgenomen in de sanctieregelgeving, en de meer specifieke verboden in de exportregelgeving en de EU verordeningen die de lijsten van dual-use en militaire goederen vaststellen.

Omzeilingsverboden in sanctieregelgeving
De sanctieverordeningen bevatten bijna altijd een algemeen geformuleerd omzeilingsverbod, dat dan óók betrekking heeft op de sancties die zien op dual-use goederen. Zo'n algemeen omzeilingsverbod luidt vaak als volgt (dit voorbeeld is afkomstig uit sanctieverordening (EU) 833/2014 met betrekking tot Rusland):

"Het is verboden om bewust en opzettelijk deel te nemen aan activiteiten die tot doel of gevolg hebben dat de in de artikelen (..) bedoelde verbodsbepalingen worden omzeild".

Daarnaast bevatten de sanctiebepalingen met betrekking tot dual-use goederen veelal verkapte omzeilingsverboden. Dan is het bijvoorbeeld verboden om een bepaalde handeling zowel direct als indirect te verrichten, zoals het 'direct of indirect verkopen, leveren of overdragen aan partijen in Rusland of voor gebruik in (bv.) Rusland als deze goederen geheel of gedeeltelijk bedoeld kunnen zijn voor militair gebruik of een militaire eindgebruiker' (artikel 2 lid 1 van voornoemde verordening).

Feitelijke omzeiling
Hoe worden nu feitelijk sancties omzeild? Dat ziet men bijvoorbeeld gebeuren als een partij goederen via een niet-gesanctioneerd land exporteert naar een gesanctioneerd land (de zogenaamde U-bocht constructie). Een bekend voorbeeld is het gebruik van Turkije als niet gesanctioneerd land om goederen vanuit de EU naar Syrië (een gesanctioneerd land) te exporteren, met als gevolg dat de sancties tegen Syrië door deze constructie worden omzeild. Ditzelfde geldt voor het gebruik van Saudi-Arabië als doorvoerland naar Jemen. Ook een hoge mate van aandacht verdienen goederen die worden geëxporteerd naar partijen die zich in de vrijhandelszone van Dubai bevinden, nu dat vaak niet het eindstation van die goederen is, maar slechts een doorvoerhaven naar een mogelijk gesanctioneerd land. In dat geval is de plek van initiële bestemming (de vrijhandelszone) niet de plek waar de uiteindelijke gebruiker zich bevindt, maar wordt allereerst geleverd aan een tussenpersoon, zoals een distributeur, die het goed vervolgens doorvoert naar de uiteindelijke eigenaar, ook wel eindgebruiker genoemd.

Controle naleving sancties en exportbeperkingen
Voor controle op naleving van sancties en exportbeperkingen (inclusief omzeilingsverboden) is het daarom ook uitermate relevant om de uiteindelijke verkrijger of gebruiker van de goederen vast te stellen en te identificeren. Het is vanwege de omzeilingsverboden immers óók niet toegestaan om via een tussenpartij te leveren aan een gesanctioneerde partij. Dat mag niet als je weet dat dat zal gebeuren, maar ook niet als je had kunnen en moeten weten. Zo wordt bewuste onwetendheid (turning the blind eye) tegenwoordig net zomin toegestaan. Wegkijken kan niet: van partijen wordt verwacht dat zij op basis van het sanctierisico maatregelen nemen om te achterhalen en zoveel mogelijk te controleren waar, waarvoor en door wie de goederen (of diensten) zullen worden gebruikt. Hoe groter het sanctierisico, hoe verder die controle moet gaan (risk based). Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat moet worden achterhaald wie er áchter een bepaalde partij zit, bijvoorbeeld voor wie een tussenpersoon optreedt maar ook wie de aandeelhouder is van een klant. Zeker als er sprake is van zogenoemde red flags, mogelijke indicaties dat er sprake is of zou kunnen zijn van een sanctieovertreding, moet je doorvragen en door(onder)zoeken. Bijvoorbeeld wanneer er onjuiste, tegenstrijdige of onvoldoende informatie of antwoorden worden verstrekt over het beoogde gebruik van een product of het genoemde gebruik niet aansluit bij het product of de afnemer alsook het geval dat niet duidelijk is waarom een tussenpersoon is ingeschakeld of de tussenpersoon een onevenredige vergoeding voor zijn diensten krijgt.

Omzeilingsverboden in de Dual-use Verordening
Een specifiek voorbeeld van een omzeilingsverbod met betrekking tot de uitvoer van dual-use goederen met SGP-codes 1C001 en 1C002 in de Dual-use Verordening (zie deel 1 van de blog voor uitleg over de SGP-code), luidt als volgt:

"De doelstellingen van de controle mogen niet worden omzeild door de uitvoer van niet gespecificeerde vormen waarvan wordt beweerd dat het om afgewerkte producten gaat, maar die in feite onbewerkte vormen of halffabricaten zijn."

Met dit omzeilingsverbod wordt verboden dat men goederen aanmerkt als 'afgewerkt product' opdat het verbod op de uitvoer van 'halffabricaten' niet van toepassing is.

Bovendien  is een omzeilingsverbod opgenomen in de algemene noten in bijlage 1 bij de Dual-use Verordening, de lijst met dual-use goederen die onderdeel uitmaakt van de verordening. Dat zegt:

"De doelstelling van de controle op de uitvoer van de goederen, vermeld in deze bijlage, mag niet worden omzeild door de uitvoer van niet aan vergunningsplicht onderworpen goederen (met inbegrip van fabrieken) die één of meer aan vergunningsplicht onderworpen onderdelen bevatten, als deze onderdelen het voornaamste element van de goederen vormen en gemakkelijk kunnen worden verwijderd of voor andere doeleinden worden aangewend."

Met dit omzeilingsverbod wordt geoogd te voorkomen dat goederen die vergunningsplichtig zijn als onderdelen worden verwerkt in een ander goed dat niet vergunningsplichtig is, om op die manier de vergunningsverplichting te omzeilen. Dat omzeilingsverbod is van toepassing indien (i) het onderdeel het voornaamste element van het goed vormt en (ii) het onderdeel gemakkelijk kan worden verwijderd of voor andere doeleinden kan worden aangewend. Factoren als hoeveelheid, waarde, technologische knowhow moeten worden meegewogen. De Dual-use Verordening legt niet uit wat onder 'gemakkelijk te verwijderen' moet worden verstaan. Dit kan veel discussie tussen ondernemingen en de autoriteiten opleveren, omdat de autoriteiten dat begrip vaak breed uitleggen.

Zo roepen omzeilingsverboden belangrijke vragen en toetsen op en geven deze ruime mogelijkheden voor de autoriteiten om op te treden. Heeft u daar vragen over of over de naleving van sanctieregelgeving en/of algemene exportregelgeving en de uitvoer van (dual-use) goederen, neemt u dan gerust contact met ons op.