Wat is een Energie-audit?

Een Energie-audit is een – vierjaarlijkse – systematische procedure, met in ieder geval drie duidelijke doelen:

(i)   Het verzamelen van toereikende informatie over het energieverbruiksprofiel van:

• een gebouw of groep gebouwen;
• een industriële of commerciële activiteit of een installatie; of 
• private of publieke diensten.

(ii)   Het signaleren en kwantificeren van mogelijkheden voor kosteneffectieve energiebesparing. 

(iii)  Het uitbrengen van een verslag met daarin de resultaten van (i) en (ii). 

Een van de minimumcriteria voor een Energie-audit  is dat deze proportioneel en voldoende representatief is om een betrouwbaar beeld van de totale energieprestaties te vormen en daarbij een betrouwbare bepaling van de belangrijkste punten ter verbetering mogelijk te maken. De Energie-audit brengt daartoe alle bestaande energiestromen binnen een onderneming in kaart. 

De Energie-audit geeft niet alleen inzicht in het actuele energieverbruik en de energieprestatie van een onderneming, maar biedt ondernemingen dus ook de kans om besparings- en verduurzamingsmogelijkheden te ontdekken. Door het uitvoeren van een Energie-audit kan een onderneming haar energiekosten verlagen. Daarnaast is – zoals hierna zal blijken – de Energie-audit voor sommige ondernemingen verplicht.

Waarom een Energie-audit?

De Energie-Efficiëntie richtlijn (Richtlijn 2012/27/EU) (de "EED") is een van de instrumenten voor de Europese Unie om haar klimaat kerndoelen inzake energie-efficiëntie te behalen: 20% meer energie-efficiëntie in 2020 en ten minste 32,5% in 2030. In dat kader worden in artikel 8, vierde lid, van de EED lidstaten verplicht ervoor te zorgen dat grote ondernemingen elke vier jaar een (onafhankelijke en kostenefficiënte) Energie-audit ondergaan. Richtlijnen moeten echter worden geïmplementeerd in nationale regelgeving om werking te hebben. Daarom heeft Nederland de EED en de Energie-auditplicht in 2015 geïmplementeerd met een tijdelijke ministeriële regeling: Tijdelijke regeling implementatie artikelen 8 en 14 richtlijn energie-efficiëntie ("Treed").

Het auditverslag

Van de Energie-audit dient een verslag te worden gemaakt, het auditverslag. In artikel 2a van de Treed staat concreet genoemd welke gegevens ten minste in het verslag moeten komen. Het gaat in dit verband – bijvoorbeeld – om een schematisch overzicht van alle bestaande energiestromen (processen, installaties, gebouwen en vervoer), een overzicht van het totaal gemeten energieverbruik van de onderneming over het meest recente boekjaar, andere gebruiksgegevens en een beschrijving van alle mogelijke kosteneffectieve energiebesparingsmogelijkheden. Het verslag van de Energie-audit moet binnen vier weken nadat het rapport tot stand is gekomen naar de Minister van Economische Zaken en Klimaat worden toegezonden. De Minister van Economische Zaken en Klimaat stuurt een afschrift van de verslagen die voldoen aan de eisen, aan het bevoegd gezag voor de inrichtingen die onderdeel uitmaken van de onderneming.

Voor wie geldt de Energie-audit?

Uit artikel 1, onder j, van de Treed – in samenhang met artikel 2, lid 26, van de EED – volgt dat de Energie-audit wettelijk verplicht is voor milieu-inrichtingen als bedoeld in artikel 1.1 van de Wet milieubeheer, die daarbij zijn aan te merken als grote ondernemingen, dus zonder kmo-status. (Het begrip "kmo" staat voor kleine en middelgrote ondernemingen.) De auditplicht geldt voor grote ondernemingen omdat de energiebesparingen daar aanzienlijk kunnen zijn. 

Concreet betekent dit dus dat de Energie-audit wettelijk verplicht is voor milieu-inrichtingen als bedoeld in artikel 1.1 van de Wet milieubeheer, en die voldoen aan de volgende voorwaarden:

• zij hebben 250 werknemers (fte) of meer (inclusief deelnemingen); of
• hebben een jaaromzet van meer dan EUR 50 miljoen en/of een jaarlijks balanstotaal van meer dan EUR 43 miljoen, inclusief deelnemingen.

Op de website van Digitale Overheid kan men gebruik maken van de "Wetchecker energiebesparing", om na te gaan of een onderneming Energie-auditplichtig is.

Opmerking verdient dat een onderneming onder voorwaarden vrijgesteld kan zijn van de Energie-auditplicht. Een van de vrijstellingen die wij nu nog relevant achten is geregeld in artikel 3 van de Treed. Het moet in dat kader gaan om een onderneming die een energiebeheersysteem – als bedoeld in artikel 2, lid 11, van de EED – toepast dat volgens Europese of internationale normen is gecertificeerd en dat een energie-audit omvat die voldoet aan de minimumcriteria, bedoeld in bijlage VI bij de richtlijn. 

Beoordeling, toezicht en handhaving

Vóór 1 juli 2019 lag de beoordeling en handhaving van de energie-auditplicht bij het bevoegd gezag voor de inrichting in de zin van de Wet milieubeheer (Wm-inrichting). Na 1 juli 2019 is de taak om audits te beoordelen (artikel 6, eerste lid, van de Treed) verlegd naar de Minister van Economische Zaken en Klimaat. Deze centralisatie van de beoordeling van de auditverplichtingen zorgt ervoor dat ondernemingen nog slechts te maken hebben met één loket in plaats van verschillende bevoegd gezagen voor meerdere inrichtingen binnen een onderneming. De Minister van Economische Zaken en Klimaat stuurt een afschrift van de verslagen die voldoen aan de eisen, gesteld in de artikelen 2 en 3 van de Treed, aan het bevoegd gezag voor de inrichtingen die onderdeel uitmaken van de onderneming. In de praktijk signaleren wij dat de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) de bovengenoemde taken van de Minister op zich heeft genomen.

De wettelijke grondslag van de Treed wordt gevormd door de Wet milieubeheer. Toezicht en handhaving wordt dus uitgeoefend door het bevoegd gezag op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en de Wet milieubeheer. Het bevoegd gezag is in dit kader bevoegd tot oplegging van een last onder bestuursdwang en een last onder dwangsom. 

Opmerking verdient dat in de Treed geen verplichting is opgenomen om de gekozen maatregelen daadwerkelijk uit te voeren. Het Treed bevat immers slechts de plicht tot het uitvoeren van een energie-audit. Dit brengt met zich dat toezicht en handhaving op het daadwerkelijk uitvoeren van energiebesparende maatregelen zelf niet plaatsvindt op grond van de Treed, maar op grond van artikel 2.15 Activiteitenbesluit milieubeheer.

Verwachte ontwikkelingen

De naam van de Treed zegt het al. Het is een tijdelijke regeling. Inmiddels is de regeling op enkele punten ook al verouderd. Het kabinet heeft in het najaar van 2019 aangekondigd dat het nog voor 2020 een wetsvoorstel zou introduceren waarmee de energie-auditplicht een wettelijke grondslag krijgt in de reeds bestaande Wet implementatie EU-richtlijnen energie-efficiëntie.  Daarbij hebben de verantwoordelijke ministers laten weten dat de Energie-audit geen onderdeel uit zal gaan maken van het stelsel van de toekomstige Omgevingswet. Reden daarvoor is dat het aangrijpingspunt voor de energie-audit, de grote onderneming, zich niet goed verhoudt tot het systeem van de Omgevingswet en het Besluit activiteiten leefomgeving.  Van een daadwerkelijk wetsvoorstel zoals hierboven genoemd is bij het schrijven van deze blog nog geen sprake. Wij hopen dat bij een toekomstig wetsvoorstel wel meer duidelijkheid wordt gecreëerd. Op dit moment kan artikel 2.15 lid 2 Activiteitenbesluit milieubeheer naast de Treed verwarring doen ontstaan voor ondernemingen die een of meerdere inrichtingen drijven. Zo zal niet voor iedere inrichting of onderneming volkomen duidelijk zijn of slechts energiebesparende maatregelen moeten worden getroffen en gerapporteerd, of dat misschien wel een Energie-auditplicht geldt op grond van de Treed.