Elke week staan de kranten vol berichten over de zoveelste nieuwigheid in ons belastingsysteem: bankentaks, suikertaks, vermogenswinstbelasting, enzoverder…  Meestal gaat het om een toegeving voor deze of gene belangengroep. Eigenlijk is die toenemende complexiteit voor iedereen contraproductief, want in wezen zijn al die belangengroepen het over één zaak roerend – en onroerend – eens.

Zowel Ronnie Leten (CEO AtlasCopco), Hans Maertens (Gedelegeerd bestuurder Voka), Dominique Moorkens (Voorzitter FBN), en Rudy De Leeuw (Voorzitter ABVV) pleiten voor een stabiele omgeving waarin zowel ondernemen als samenleven en werken zoveel mogelijk wordt gefaciliteerd. Een transparante fiscaliteit is nodig om groei te behouden en te stimuleren.

In plaats van een zoveelste koterij bij te bouwen, moeten eerst een vijftal voor de hand liggende gebreken in de personen- en vennootschapsbelasting worden aangepakt. En dat kan perfect zonder deel te nemen aan gepolitiseerde discussies over beleidskeuzes.

800 codes op de aangifte personenbelasting

Zonder professionele hulp is het voor de belastingplichtige bijna niet mogelijk om zijn weg in de meer dan 800 codes te vinden. Onroerende, roerende, beroeps- en diverse inkomsten worden volgens een eigen regime tegen afzonderlijke belastingtarieven belast. Elke categorie inkomsten bevat specifieke vrijstellingen, ongetwijfeld met goede bedoelingen in het leven geroepen. Zoals de fiscale gunstmaatregelen voor het verwerven van een eigen woning, de autofiscaliteit en de fiscaliteit van investeringen in onderzoek en ontwikkeling.

In de praktijk gebeurt het regelmatig dat een belastingplichtige de aftrekken of fiscale tegemoetkomingen niet claimt bij gebrek aan fiscale kennis. Denk maar aan de vreselijk complexe woonfiscaliteit, die afhangt van het decennium waarin de lening is afgesloten, en de ligging van het onroerend goed.

Het kan niet de bedoeling zijn van het fiscaal systeem dat deze aftrekken beperkt worden tot zij die een beroep doen op fiscaal advies. Vele initiatieven van de overheid met "vooraf ingevulde aangiftes" ten spijt, is het nog altijd zo dat de vooraf ingevulde elementen tot een strikt minimum beperkt zijn.

Slimme wizards waarbij aan de hand van vragen informatie over bijvoorbeeld het vastgoed van de belastingplichtige worden gesteld, zouden al een deel van de oplossing zijn.

Fiscaal aanzetten tot irrationeel gedrag

Van oudsher is het een gewoonte in ons fiscale rechtsstelsel om fiscaliteit te gebruiken voor het sturen van het gedrag van de belastingplichtige. Ik denk bijvoorbeeld aan het rijden met een milieuvriendelijk vervoersmiddel, pensioensparen of dakisolatie. Het zijn  allemaal erg lovenswaardige doelen, die ongetwijfeld politiek gemotiveerd kunnen worden.

Het wordt problematischer wanneer dit systeem de belastingplichtige aanzet tot irrationele beslissingen. Ik som er een aantal op: 

• de beslissing om ver van het werk op het platteland te gaan wonen (een combinatie van fiscale aftrekken in de woonfiscaliteit met aftrek van werkelijke verplaatsingskosten naar het werk of een bedrijfswagen);
• werknemers dwingen tot een bedrijfswagen omdat dit één van de weinige overblijvende manieren is om een werknemer te belonen met een loonsverhoging zonder dat de loonwig tussen bruto loonkost en netto loon een factor 2,5 bedraagt; 
• het toekennen van allerlei maaltijd-,cadeau- en andere cheques (waarbij de overheid voor de belastingplichtige de beslissing neemt hoe het geld gespendeerd moet worden);
• het ontmoedigen van de niet-werkende echtgenoot om (deeltijds) te gaan werken doordat het uitschakelen van het huwelijksquotiënt het extra maandelijks brutoloon van EUR 1.000 op gezinsniveau niet leidt tot een noemenswaardig extra nettoloon;
• het opzijzetten van grote hoeveelheden "cash" op spaarboekjes en in andere financiële instrumenten voor "later" terwijl ondernemers moeilijk of geen toegang hebben tot voldoende financiële middelen.

Deze “irrationele belastingvoordelen” moeten dringend op de schop. Bovenstaande beslissingen zouden in grote mate fiscaal neutraal moeten kunnen worden genomen.

Het (bijna) hoogste nominaal tarief van Europa

De vennootschapsbelasting heeft een dergelijke schop al gekregen. Het Belgische systeem bevat een aantal aftrekken en gunstmaatregelen waardoor voor een deel van de belastingplichtigen de effectieve belastingvoet nog meevalt. Maar het nominaal tarief van 33,99% is een van de hoogste in Europa. Onder druk van Europa en de OESO werden een aantal fiscale gunstmaatregelen echter aan banden gelegd.

Laat ons het nominaal tarief meer in lijn brengen met de effectieve belastingvoet. De ondernemingswereld zal gebaat zijn bij een stabiel fiscaal klimaat, waarin oog is voor een langetermijnvisie waarin en investeren in onderzoek- en ontwikkeling verder wordt aangemoedigd. Ik neem maar één voorbeeld: enerzijds betwijfelt niemand dat de recent aangenomen wijziging van de innovatie-aftrek een goede zaak is; anderzijds wordt aan de ondernemingen een heel gedetailleerde documentatieverplichting opgelegd.

Er zijn stappen in de goede richting, maar de aandacht van ondernemers wordt te veel opgeslorpt door wijzigende regelgeving met betrekking tot voordelen van aard, (gedeeltelijk) verworpen uitgaven, investeringsaftrek, enzoverder. Een goed voorbeeld hiervan is de in 2014 ingevoerde fairness taks, waarvan de correcte toepassing zelfs in fiscaal gespecialiseerde middens tot controverses en interpretatieproblemen heeft geleid. Ondertussen is ze dan ook (gedeeltelijk) neergesabeld door het Hof van Justitie van de Europese Unie.

Ontmoediging uitkering dividenden

De fiscale behandeling van ondernemingswinsten hangt (mede) af van de bestemming van de gelden. Ondernemingen die geen dividenden uitkeren, genieten soms van een verlaagd tarief vennootschapsbelasting. Ze kunnen aanspraak maken op notionele interestaftrek, of de gelden tegen een fiscaal gunstig tarief "oppotten" voor later.

De vennootschapsbelasting moet niet verhoogd, maar er moet wel een einde komen aan een fiscaal beleid dat erop is gericht geen dividenden aan aandeelhouders uit te keren. De gecumuleerde belastingdruk op dividenden zal vanaf 1 januari 2017 53,8% bedragen. Door geen dividenden uit te keren en de volledige winst van de vennootschap weg te boeken in een liquidatiereserve, kan de belastingdruk op de eerste schijf van 25.000 euro belastbare winst beperkt worden tot 32,5%. Het gevolg is dat deze financiële middelen niet in de economie terechtkomen (al kan de vennootschap hiermee wel investeringen doen).

Achterhaald klassedenken

Het huidige fiscale systeem werkt klassedenken in de hand: de kleine man, de grootgrondbezitter, de hardwerkende kleine zelfstandige,  de superrijken, de jongeren, de gepensioneerden, de kleine belegger… Ze stopt individuen in hokjes met elk hun eigen fiscale voorkeursbehandeling.

Maar de werkelijkheid is intussen veel genuanceerder: ook de zogenaamde kleine man is soms een kleine belegger, de grootgrondbezitter is ook werknemer of aandeelhouder van een vennootschap waaruit winsten worden uitgekeerd en de gepensioneerden hebben een heel leven bijgedragen tot de economische groei en vinden het normaal dat inkomsten uit pensioenfondsen tegen afzonderlijke (lagere) tarieven worden belast.

De oplossing is in mijn ogen tweeërlei:

1. een substantiële daling van het nominale tarief, zowel in de personenbelasting als in de vennootschapsbelasting, waarbij ondernemen opnieuw wordt gestimuleerd, en het oppotten van geld niet meer fiscaal wordt aangemoedigd;
2. een eenvormig tarief voor alle soorten inkomsten zodat het niet meer uitmaakt op welke wijze een belastingplichtige zijn vermogen samenstelt. Dat kan met belastingvrije drempels en specifieke regimes voor heel restrictief gedefinieerde belastingplichtigen.

Welke politicus heeft, over politieke partijgrenzen en over ideologische grenzen heen, de moed om heilige huisjes te slopen en maatregelen te nemen die werkelijk op korte én middellange termijn iedereen te goede komen?