Hoge Raad bevestigt dat faillissement Yukos niet kan worden erkend in Nederland
De Hoge Raad bekrachtigde vandaag de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam, dat eerder oordeelde dat het faillissement van de Russische oliemaatschappij Yukos in Nederland niet kan worden erkend, omdat het tot stand is gekomen op een manier die strijdt met de Nederlandse openbare orde. Met dit arrest komt vandaag een einde aan een juridische strijd die meer dan een decennium in beslag heeft genomen. NautaDutilh heeft de Nederlandse Yukos-bedrijven en hun bestuurders in deze zaak vertegenwoordigd vanaf het begin.
De Yukos-zaak begon in oktober 2003, toen CEO en grootaandeelhouder Mikhail Khodorkovsky op een afgelegen luchthaven in Siberië onder bedreiging van vuurwapens werd gearresteerd. Na zijn arrestatie en detentie richtten de Russische autoriteiten de pijlen op Yukos Oil, destijds één van de grootste en het meest transparante bedrijf van Rusland. In april 2004 legden de Russische belastingautoriteiten enorme naheffingen op aan Yukos Oil, maar maakten betaling daarvan tegelijkertijd onmogelijk door alle activa van Yukos te bevriezen door middel van zogenaamde freezing orders. Na de – internationaal als doorgestoken veroordeelde – veiling van de grootste dochteronderneming van Yukos Oil in december 2004 leidde het uitblijven van verdere invorderingsmaatregelen door de Russische belastingautoriteiten en de instandhouding van de freezing orders uiteindelijk tot het faillissement van Yukos Oil in augustus 2006. Vervolgens liquideerde de door de Russische rechter aangestelde curator Yukos Oil, waarbij het merendeel van de activa in handen kwam van het Russische staatsoliebedrijf Rosneft. De buitenlandse activa van Yukos Oil waren ondergebracht in een Nederlandse structuur, die door de Russische curator werd verkocht aan een groep internationale investeerders met nauwe banden met Rosneft.
In september 2006 trachtte de Russische curator de bestuurders van de Nederlandse dochteronderneming Yukos Finance te vervangen. Yukos Finance en haar bestuurders, vertegenwoordigd door NautaDutilh, spanden een rechtszaak aan waarin zij het ontslag van de bestuurders aanvochten op grond van twee argumenten: ten eerste dat het Russische faillissement vanwege het territorialiteitsbeginsel in het Nederlandse internationale faillissementsrecht niet kon worden erkend in Nederland, en ten tweede dat het tot stand was gekomen op een wijze die in strijd was met de Nederlandse openbare orde. In een geruchtmakende uitspraak van 31 oktober 2007 ging de rechtbank van Amsterdam hierin mee en oordeelde dat het Russische faillissement van Yukos Oil in Nederland niet kon worden erkend vanwege de schending van het recht van Yukos Oil op een eerlijk proces in de procedure betreffende de naheffingen, die op hun beurt een directe oorzaak van het faillissement waren geweest.
In het daaropvolgende hoger beroep voegden de investeerders, die beweerden de aandelen in Yukos Finance te hebben gekocht van de Russische curator, zich in de procedure. Daarbij ging het niet langer om de vraag of de Russische curator bevoegd was om het management van Yukos Finance te vervangen, maar of hij bevoegd was om de aandelen Yukos Finance te verkopen en over te dragen. In oktober 2010 oordeelde het Gerechtshof Amsterdam dat de verkoop en overdracht van de aandelen Yukos Finance door de Russische curator ongeldig was op grond van het territorialiteitsbeginsel, maar dit oordeel werd in september 2013 door de Hoge Raad teruggedraaid.
In zijn arrest van 9 mei 2017 bekrachtigde het Gerechtshof Amsterdam het vonnis van de rechtbank Amsterdam, en oordeelde dat het Russische faillissement van Yukos Oil in Nederland niet erkend kon worden en dat de Russische curator daarom niet bevoegd was om het management te vervangen en/of de aandelen in Yukos Finance te verkopen en over te dragen. In het arrest van vandaag heeft de Hoge Raad deze uitspraak in stand gelaten en geoordeeld dat het gerechtshof de Nederlandse rechtsregels met betrekking tot de erkenning van het Russische faillissement van Yukos Oil in Nederland correct had toegepast.
Als gevolg van deze uitspraak is de Nederlandse dochteronderneming van Yukos Oil, houdster van (de opbrengsten van) de waardevolle niet-Russische activa van Yukos, waaronder een Slowaakse oliepijpleiding en een Litouwse olieraffinaderij, het enige deel van de Yukos-groep dat gevrijwaard is gebleven van de aanval van de Russische autoriteiten op Yukos en haar activa.
Het team van NautaDutilh – onder meer bestaande uit Robert van Galen, Barbara Rumora-Scheltema, Freerk Vermeulen en Gosse Oosterhoff – is er trots op dat het Yukos Finance en haar bestuurders door de jaren heen heeft bijgestaan.