De essentie daarvan is dat het op de peildatum bestaande rechtmatige gebruik, ook al is het in strijd met de regels van het nieuwe plan, mag worden voortgezet en gewijzigd, mits de aard van de afwijking niet wordt vergroot. Dit laatste vormt nog weleens een discussiepunt. Zo ook in de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 8 juni 2016. Op het eerste gezicht lijkt een café een café. Echter, het verruimen van de openingstijden van een onder het overgangsrecht toegestaan café alsook een vergroting van het bij het café behorend terras en incidentele festiviteiten na de peildatum, maakt dat de Afdeling overweegt dat onder deze omstandigheden een intensivering van het gebruik voor horeca-activiteiten heeft voorgedaan, waarop het overgangsrecht niet van toepassing is. Met andere woorden: er heeft een vergroting van de afwijking van het plan naar aard en/of intensiteit plaatsgevonden. Dat mag niet.
 
Kortom, zowel overheden als eigenaren moeten de strakke jas van het overgangsrecht niet onderschatten bij nieuwe planvorming. De bescherming van het overgangsrecht reikt veel minder ver dan de gebruiksmogelijkheden van een positieve bestemming in het bestemmingsplan.