Identificeren van dual-use goederen
In de dagelijkse praktijk is het identificeren van dual-use goederen, een belangrijk aspect van aandacht in het naleven van export- en sanctieregels, een lastig kwestie. Dit zijn goederen die zowel voor civiele- als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt, of kunnen bijdragen aan de productie of verspreiding van massavernietigingswapens. Bedrijven zijn zich er niet altijd van bewust dat zij (mogelijk) dual-use goederen produceren, verkopen en exporteren.

Dual-use goederen vallen onder de algemene exportregelgeving en kunnen ook onder aanvullende beperkingen vallen op grond van de sanctieregelgeving. Voor de bepaling óf sprake is van dual-use goederen is in beide gevallen de EU Verordening 428/2009 van belang (Dual-use Verordening). De Dual-use Verordening bevat in bijlage I de EU controlelijst. Indien producten in deze lijst staan vermeldt, kan de export van dat product vergunningplichtig zijn en kunnen additionele beperkingen gelden op basis van de sanctieregelgeving.

De begrippen in de Dual-use Verordening worden breed uitgelegd. Zo ziet het (cruciale) begrip goederen niet alleen op zaken, maar ook op items, onderdelen, technologie, software, programmatuur. Beperkingen die voor goederen gelden kunnen daarnaast ook zien op gerelateerde technische diensten. Het begrip dual-use is ook ruimer dan soms wordt gedacht. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde radar- of lasertechnologie die gebruikt kan worden voor (maritieme) navigatie, maar mogelijk ook voor raketgeleidingssystemen.

Dual-use goederen worden gekenmerkt door een alfanumerieke strategische goederenproductcode (SGP-code)
Om te bepalen of sprake is of kan zijn van dual-use goederen helpt het om de opbouw van de EU controlelijst te begrijpen: de dual-use goederen worden gekenmerkt door een "alfanumerieke strategische goederenpost code" (SGP-code), bestaande uit minimaal vijf karakters. De SGP-code bestaat uit verschillende onderdelen.

De code geeft aan:
• in welke technische categorie een dual-use goed is ingedeeld;
• in welke productgroep het goed is ingedeeld; en
• op basis van welk verdrag of regime het dual-use goed is opgenomen.

De technische categorieën zijn:
0. Nucleaire goederen, voorzieningen, apparatuur
1. Speciale materialen en aanverwante apparatuur (met inbegrip van chemicaliën, micro-organismen en toxines)
2. Materiaalbewerking
3. Elektronica
4. Computers
5. Telecommunicatie en informatiebeveiliging
6. Sensoren en lasers
7. Navigatie en luchtvaartelektronica
8. Marine
9. Ruimtevaart en voortstuwing

Vervolgens wordt elke technische categorie onderverdeeld in productgroepen. Er zijn vijf productgroepen, welke corresponderen met de letter in de SGP-code. Deze productgroepen zijn als volgt:
A. Systemen, apparatuur en onderdelen
B. Test-, inspectie- en productieapparatuur
C. Materialen
D. Programmatuur
E. Technologie

Tot slot verwijzen de laatste drie karakters van de SGP-code naar het verdrag of regime op basis waarvan het goed is opgenomen op de lijst. Als er onduidelijkheid bestaat over of een goed wel of niet kwalificeert als een goed op de lijst, kan (de totstandkomingsgeschiedenis van) het verdrag of regime hierover soms uitkomst bieden. De onderliggende regimes en verdragen zijn als volgt:
• 001 t/m 099: "Wassenaar arrangement" on export control for conventional arms and dual-use goods and technology (WA)
• 100 t/m 199: Missile Technology Control Regime (MTCR)
• 200 t/m 299: Nuclear Suppliers Group (NSG)
• 300 t/m 399: Australia Group (AG)
• 350, 351, 450: Chemical Weapons Convention

Een voorbeeld van een SGP-code is: 0-B-001. De eerste '0' verwijst naar de indeling van het goed in de technische categorie (nucleaire goederen, voorzieningen, apparatuur), de B geeft aan dat het ziet op test-, inspectie- en productieapparatuur, en 001 dat het onderliggende regime de "Wassenaar arrangement" is.

EU export- en sanctieregelgeving kan verschillen van Nederlandse autoriteiten
Mocht na het bestuderen van de EU export- en sanctieregelgeving blijken dat een product op basis daarvan géén uitvoervergunning behoeft, dan kan het zijn dat de Nederlandse autoriteiten alsnog een vergunning vereisen. De Dual-use Verordening schept namelijk met een zogenaamde catch-all bepaling de mogelijkheid om goederen, ondanks dat deze niet op de EU controlelijst staan, alsnog aan te wijzen als product waarvoor een vergunningplicht geldt. Deze bevoegdheid zit vervat in artikel 4 van de Dual-use Verordening in combinatie met artikel 4a van het Besluit Strategische Goederen.

Catch-all bepaling
De autoriteiten hebben op grond van deze bepaling de mogelijkheid om (ad hoc) op ieder moment vast te stellen dat er toch sprake is van een dual-use goed. De catch-all bepaling geeft die mogelijkheid bijvoorbeeld als er aanwijzingen bestaan dat betrokken goederen (toch) bestemd zijn of kunnen zijn voor massavernietigingsprojecten of overbrengingsmiddelen daarvoor. Een voorbeeldsituatie waarin die bepaling kan worden toegepast is als op het kopende land of land van bestemming een wapenembargo is afgekondigd en de goederen bestemd zijn of kunnen zijn  voor "militair eindgebruik" in de zin dat deze kunnen worden verwerkt in of gebruikt voor de ontwikkeling of fabricage van militaire goederen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, ontvangt de exporteur van de autoriteiten een individuele beschikking met de mededeling dat hier sprake is van een dual-use goed en (derhalve) voor de export een vergunning moet worden aangevraagd. Indien een exporteur er zelf kennis van draagt dat de, in principe niet vergunningplichtige goederen, bestemd zijn voor een van de in de Dual-use Verordening genoemde  doeleinden, dan dient hij dit zelfstandig mede te delen aan de autoriteiten; zij zullen vervolgens beslissen of het nodig is dat voor de uitvoer een vergunning wordt vereist.

Deze bepaling biedt dus een ruime grondslag om afhankelijk van de omstandigheden van het geval extra goederen aan te merken als dual-use goederen. Deze bepaling maakt dat het voor bedrijven te meer van belang is om te weten door wie en waarvoor hun producten (uiteindelijk) worden gebruikt. In Nederland wordt de catch-all minder vaak gebruikt dan in omringende landen omdat deze op een andere wijze wordt ingezet. In andere landen wordt de bepaling vaker ingezet; namelijk ook om meer informatie te verkrijgen over een voorgenomen export in het kader van de beoordeling daarvan. In Nederland wordt de toepassing van de bepaling vooral beperkt tot situaties waar Nederland de export wil verbieden en dus als opmaat naar het weigeren van een dan aan te vragen exportvergunning.

Omzeilingsverboden
Een ander belangrijk uitgangspunt in zowel sanctieregelgeving als in de Dual-use Verordening zijn de zogenoemde omzeilingsverboden. Met deze verboden wordt beoogd de doelstellingen van sanctiemaatregelen en exportregelgeving nog ruimer te beschermen, óók tegen (directe en indirecte) omzeiling. Deze omzeilingsverboden worden behandeld in ons volgend blog, het tweede deel van een tweeluik over sanctieregels en exportverboden: wat zijn omzeilingsverboden?

Heeft u vragen over de naleving van sanctieregelgeving en de uitvoer van (dual-use) goederen, neemt u dan gerust contact met ons op.