De Code vereist ook expliciet een beleid voor diversiteit en inclusie voor het hele bedrijf. "De nieuwe Code weerspiegelt de voortschrijdende inzichten in hoe maatschappelijk gewenst gedrag en goed bestuur eruit zouden moeten zien."
NautaDutilh Partner Geert Raaijmakers houdt zich al meer dan 25 jaar bezig met corporate governance en adviseerde de Monitoring Commissie over de wijzigingen in de best practices van de Code. "Oorspronkelijk richtte corporate governance zich vooral op de verdeling van taken en bevoegdheden, strategie, beleid, processen en interne controlefuncties. Gaandeweg werd dit uitgebreid naar de cultuur en het gedrag binnen de onderneming. Aanvankelijk stuitte dit op weerstand. Nu wordt het als vanzelfsprekend gezien dat bestuurders en commissarissen ervoor zorgen dat de onderwerpen cultuur en het bevorderen van goed gedrag hoog op de agenda staan en dat zij het goede voorbeeld geven. Hetzelfde gebeurt nu met duurzaamheid."
Strikt genomen is de Code alleen van toepassing op beursgenoteerde ondernemingen, maar de reikwijdte is breder. "In de jurisprudentie heeft de Hoge Raad al meerdere malen aangegeven dat hij de daarin opgenomen normen beschouwt als een weergave van de algemene uitleg van het in Nederland geldende recht. Als een rechter moet beslissen over de vraag of een onderneming behoorlijk wordt bestuurd, zal hij de Code raadplegen. Is deze nageleefd? Hierdoor inspireert de Code ook veel andere bedrijven om langetermijnwaardecreatie explicieter te maken in hun missie, visie en strategie en als aanvulling op corporate governance."
Duidelijke waarschuwing
"De nationale en internationale richtlijnen voor duurzaamheid werden lang gezien als soft law zonder dwingend effect. De uitspraak in de Shell-zaak van 2021 maakte volstrekt duidelijk dat ze niet zo vrijblijvend zijn. In haar vonnis verplichtte de rechtbank Shell om haar wereldwijde CO2-uitstoot tegen 2030 met 45% te verminderen ten opzichte van 2019. Geïnspireerd door dit succes zullen NGO's ongetwijfeld blijven aankloppen bij grote ondernemingen. Bovendien heeft deze uitspraak de discussie over juridische aansprakelijkheid aangewakkerd. In hoeverre zijn bestuurders en commissarissen persoonlijk aansprakelijk voor het niet halen van de klimaatdoelstellingen?
Toenemende verwevenheid
"De nieuwe Europese en nationale regelgeving illustreert de toenemende verwevenheid van duurzaamheid en governance, en de juridische relevantie van ESG. Uiteraard hebben deze ontwikkelingen ook invloed op de prestaties van bestuurders en de eisen die worden gesteld aan het beleid dat zij ontwikkelen en implementeren. Ze moeten de negatieve impact van hun bedrijf en waardeketen op de maatschappij en het milieu zorgvuldig beoordelen en nagaan hoe ze die kunnen aanpakken. Vanaf 2024 moet ESG worden geïntegreerd in de strategie en de toezichthoudende verantwoordelijkheden. Bestuurders moeten ook een positieve kijk hebben op mogelijke bijdragen aan verbeteringen voor hun eigen mensen en stakeholders, en zich inspannen om nieuwe bronnen van waardecreatie aan te boren."
De vraag is niet langer of bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid voelen, maar hoe ze die vormgeven," benadrukt Geert. "Nieuwe wetgeving, zoals de Europese Corporate Sustainability Due Diligence Directive, gaat hierin een stap verder. Deze richtlijn verplicht bedrijven om risico's voor mens en milieu in hun toeleveringsketens te identificeren en te beperken. In het ontwerp van de CSDD staat nu dat bedrijven civielrechtelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld als ze de verplichtingen niet nakomen en er als gevolg daarvan een schending heeft plaatsgevonden die heeft geleid tot schade die voorkomen, beëindigd of geminimaliseerd had moeten worden."
Resultaatverplichting?
Volgens Geert is er frictie met een van de belangrijke principes in het Nederlandse recht: rechtszekerheid. "Bestuurders willen natuurlijk weten waaraan hun handelen getoetst kan worden. Dat is nog niet duidelijk, omdat de normen vrij algemeen zijn
geformuleerd. Daardoor worstelen ze met vragen als: kunnen we aan de norm voldoen? Weten we waarop we getoetst gaan worden en kunnen we ons beleid daar goed op afstemmen? Wat kan ons bedrijf verweten worden als er ergens in die keten iets mis blijkt te zijn? Dat is een grote bron van zorg voor veel directeuren.
Een andere belangrijke kwestie is het beleid om de internationale milieudoelen te halen. Hoe hard moet je je best doen om ze te halen? Is dit een inspanningsverplichting of is het meer een resultaatsverplichting? Dit zijn schuivende panelen, wat leidt tot onduidelijkheid en veel onzekerheid. Bestuurders en commissarissen moeten deze sociale, ethische en ecologische kwesties gezamenlijk aanpakken. In ons Sustainable Business & Climate Change team werken vertegenwoordigers van verschillende praktijkgroepen samen om hen te adviseren over deze kwesties. Hierdoor kunnen we de uitdagingen altijd vanuit alle relevante perspectieven benaderen."
Kennis delen
Geert legt uit dat zijn team de ontwikkelingen op de voet volgt en analyseert en klanten adviseert over de juridisch belangrijke aandachtspunten, mogelijke kwetsbaarheden en risico's. "We helpen hen een beleid te ontwikkelen om hun ESG-verantwoordelijkheid te implementeren en attenderen hen op relevante veranderingen in de regelgeving. Daartoe delen we veel kennis. In dit snel ontwikkelende rechtsgebied is het erg belangrijk om van elkaar te leren en sectorspecifieke best practices uit te wisselen. Voor zowel governance als ESG staan we altijd klaar om onze cliënten bij te praten over waar ze mee te maken krijgen. Daartoe organiseren we regelmatig rondetafelgesprekken. Ook geven we onze klanten elk half jaar een Corporate Governance update. Vanwege het grote belang van dit onderwerp hebben we daar een halfjaarlijkse ESG-update aan toegevoegd."
Beleid voor inclusie en diversiteit
Tot slot verwijst hij naar de tweede belangrijke vernieuwing in de nieuwe Corporate Governance Code: beursgenoteerde ondernemingen moeten een beleid voor diversiteit en inclusie hebben. Dit onderwerp ligt hem na aan het hart. Daarom werkt hij als inclusiepartner binnen NautaDutilh aan een diverse werkomgeving waarin iedereen als waardevolle aanvulling wordt gezien en zichzelf kan zijn. "Een I&D beleid draagt enorm bij aan waardecreatie op lange termijn en kan een versneller zijn van de ESG transformatie. Ik weet dat de markt NautaDutilh ziet als een bedrijf dat hier al relatief veel aan doet, maar dat is geen reden om op onze lauweren te rusten. Diversiteit zonder inclusie betekent niets. Daarom willen we onszelf strengere doelen stellen en concrete actie ondernemen om die te bereiken."